W tomie IV Systemu prawa pracy przedstawione zostały zagadnienia dotyczące pozaumownych stosunków pracy. W kolejnych częściach szczegółowo omówiono stosunki pracy nawiązywane na podstawie powołania, wyboru i mianowania. Są to akty prawne kreujące nie tylko zatrudnienie pracownicze, ale również stosunki organizacyjne wykraczające poza obszar prawa pracy. Wymagało to uwzględnienia w prowadzonych rozważaniach również punktu widzenia innych dziedzin prawa, a zwłaszcza prawa administracyjnego.

Struktura opracowania jest wyznaczona tym, że poszczególne pozaumowne stosunki zatrudnienia pracowniczego mają zróżnicowany rodowód oraz w różnym stopniu odbiegają od tego, co jest charakterystyczne dla umowy o pracę. Odrębnie zatem dla każdej z podstaw tych stosunków pracy zostały zaprezentowane takie kwestie, jak:

• ich geneza i historia,
• zakres zastosowania,
• sposób nawiązania,
• zmiana i rozwiązanie,
• odrębności dotyczące uprawnień, obowiązków i odpowiedzialności,
• charakter prawny.