Stan prawny: styczeń 2016 r.

Pierwszy i jedyny na rynku praktyczny komentarz do ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, który pokazuje, jak efektywnie i zgodnie z prawem tworzyć instytucje kultury i nimi zarządzać oraz działać w sferze kultury.

Komentarz uwzględnia nowelizacje ustawy z 2015 r. oraz postanowienia nowych aktów wykonawczych do niej, jak również najnowsze orzecznictwo sądów i organów administracji.

Najważniejsze korzyści wynikające z zakupu książki:

• szczegółowe omówienie zasad tworzenia, przekształcania i likwidacji instytucji kultury;
• wyczerpująca analiza problemów związanych z finansowaniem działalności instytucji kultury, w tym przyznawania dotacji, stypendiów i nagród dla podmiotów związanych z działalnością kulturalną;
• szczegółowe omówienie zasad zatrudniania pracowników instytucji kultury;
• wyczerpująca analiza zasad wynagradzania pracowników instytucji kultury;
• sprecyzowanie prawnych form działania podmiotów w sferze kultury i kształtu prowadzonych w tym zakresie postępowań;
• zebranie w jednej publikacji pełnego orzecznictwa sądów administracyjnych i stanowisk organów administracji oraz nauki prawa dotyczących organizowania i prowadzenia działalności kulturalnej;
• przedstawienie wzorów dokumentów, które są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania instytucji kultury.

Niniejsza publikacja jest pierwszą na rynku wydawniczym pozycją szczegółowo i wyczerpująco omawiającą ustawę z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Uwzględnia ona wszystkie przeprowadzone w 2015 r. nowelizacje ustawy oraz postanowienia nowych aktów wykonawczych do nich, w tym – w szczególności – rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie wynagradzania pracowników instytucji kultury.

Zmiany w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, które zostały omówione w drugim wydaniu niniejszego komentarza, to:

• art. 16a – dodany do ustawy przepis wprowadza możliwość powierzania na czas i na warunkach w nim określonych pełnienia obowiązków dyrektora instytucji kultury wyznaczonej osobie. W poprzednim stanie prawnym rozwiązanie takie było wyłączone, a pojawienie się wakatu na wspomnianym stanowisku każdorazowo skutkowało koniecznością powołania dyrektora lub powierzenia zarządzania instytucją kultury. Komentarz do tego przepisu może budzić zainteresowanie czytelników z powodu jego praktycznego znaczenia. Okazuje się bowiem, że potrzeba powoływania osoby tymczasowo kierującej instytucją kultury występuje dość często  i stąd w przeszłości liczne próby stosowania tego rozwiązania mimo braku podstawy ustawowej w tym zakresie.
• art. 26a – nowe brzmienie art. 26a ustawy wprowadza definicję legalną pracownika artystycznego. W poprzednim stanie prawnym – mimo faktu, że ustawa stosowała to pojęcie w kilku przepisach (art. 31a ust. 4–5 ustawy, art. 31b) nie miało ono normatywnie sprecyzowanego znaczenia. Rozwiązanie to jest o tyle istotne, że ustawa różnicuje wyraźnie zakres niektórych uprawnień i obowiązków pracowników instytucji kultury ze względu na posiadanie przymiotu pracownika artystycznego. Z tych względów treść art. 26a będzie miała istotne znaczenie dla wykładni i stosowania innych przepisów ustawy (art. 31a ust. 4–5 ustawy, art. 31b).
• art. 29 – nowe brzmienie art. 29 ustawy wprowadza istotne zmiany w zasadach gospodarki finansowej instytucji kultury. Określa on bowiem reguły podziału wyniku finansowego oraz wskazuje źródła pokrywania strat, wprowadzając obowiązek tworzenia funduszu rezerwowego i ustalając jego relacje z funduszem podstawowym (funduszem instytucji kultury). Ponadto, przepis ten wprowadza zasady zatwierdzania sprawozdania finansowego instytucji kultury. Komentarz do tego przepisu może budzić zainteresowanie czytelników ze względu na jego praktyczne znaczenie. Jego treść wymusza bowiem ujednolicenie zasad gospodarki finansowej wszystkich instytucji kultury, a w konsekwencji będzie mógł stanowić po ich stronie źródło wątpliwości interpretacyjnych.
• art. 29a – dodany do ustawy przepis określa zasady dostępu do informacji dotyczących podmiotu świadczącego usługi lub realizującego dostawy z zakresu działalności kulturalnej, wprowadzając w tym zakresie ograniczenia odwołujące się do jego interesu ekonomicznego. W tym sensie przepis ten stanowi ograniczenie konstytucyjnego prawa dostępu do informacji publicznej i – jak można sądzić – z tych przyczyn będzie on przedmiotem licznych wątpliwości tak teoretycznych, jak i praktycznych.
• art. 31a ust. 1–3 – nowe brzmienie art. 31a ust. 1–3 ustawy zmienia zasady wynagradzania pracowników instytucji kultury. Poszerza on bowiem krąg osób uprawnionych do otrzymywania dodatkowego wynagrodzenia i wprowadza nowe świadczenie płacowe w postaci ekwiwalentu pieniężnego.
• art. 31d – nowe brzmienie art. 31d ustawy zmienia zasady wynagradzania pracowników instytucji kultury, określając nowy zakres przedmiotowy i wytyczne do rozporządzenia w sprawie ich wynagradzania oraz ustanawiając obowiązek wydawania regulaminu wynagradzania i ustalając jego szczegółową treść. Przepisy rozporządzenia płacowego mają zasadnicze znaczenie dla praktyki funkcjonowania każdej instytucji kultury. Biorąc pod uwagę, że komentarz do tego przepisu uwzględniał będzie również węzłowe postanowienia tego aktu, można przyjąć, że czytelnicy będą szczególnie zainteresowani tym fragmentem komentarza.

Komentarz stanowi niezbędną lekturę i narzędzie pracy dla dyrektorów i pracowników instytucji kultury oraz pozostałych pracowników administracji rządowej i samorządowej, a także sędziów, radców prawnych, adwokatów i innych osób, które w swojej aktywności zawodowej są związane z działalnością kulturalną. Komentarz rozwieje wiele wątpliwości interpretacyjnych, które występują w praktyce i przedstawi prawidłowe zasady szeroko rozumianego funkcjonowania instytucji kultury, poparte poglądami aktualnego orzecznictwa sądów administracyjnych, sądów powszechnych i organów administracji publicznej.

Komentarz stanowi kompleksowe opracowanie prawnych zagadnień organizowania i prowadzenia działalności kulturalnej. Zawiera on szczegółowe omówienie wszystkich przepisów ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii związanych z tworzeniem, prowadzeniem, przekształcaniem i likwidacją instytucji kultury oraz finansowaniem ich działalności. W komentarzu szczegółowo przeanalizowano zagadnienia związane z zatrudnianiem i wynagradzaniem pracowników tych podmiotów. Szeroko omówiono w nim również zagadnienia przyznawania dotacji, stypendiów i nagród dla podmiotów związanych z działalnością kulturalną. W opracowaniu wnikliwie przedstawiono także problematykę prawidłowego wydawania aktów prawnych (uchwał organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, statutów, regulaminów, zarządzeń) na podstawie przepisów omawianej ustawy. Omówione zostały też w nim zagadnienia związane z organizowaniem imprez artystycznych i rozrywkowych. Komentarz ma charakter praktyczny, służy uporządkowaniu analizowanej materii i jej rozjaśnieniu w celu ułatwienia bieżącego stosowania przepisów ustawy.

Dzięki niniejszej publikacji Czytelnik dowie się w szczególności:

• jakie są obowiązki i uprawnienia organizatora instytucji kultury;
• na czym polega mecenat państwa i samorządu terytorialnego w sferze kultury;
• jakie powinny być prawidłowe relacje pomiędzy organizatorem instytucji  kultury – ministrem, kierownikiem urzędu centralnego, jednostką samorządu terytorialnego – a tą instytucją;
• jakie są formy organizacyjne prowadzenia działalności kulturalnej;
• jak właściwie dokonywać przekształceń podmiotowych instytucji kultury – łączyć je dzielić, przekazywać, powierzać i wspólnie prowadzić;
• jak prawidłowo konstruować uchwały, zarządzenia i umowy niezbędne w prowadzeniu działalności kulturalnej;
• jak prawidłowo konstruować statut instytucji kultury oraz jej regulamin organizacyjny;
• jaki jest charakter prawny dotacji dla instytucji kultury i tryb ich przyznawania;
• jaką formę prawną ma przyznanie nagrody i stypendium za działalność kulturalną oraz jak kształtuje się tryb postępowania w tym przedmiocie;
• jak prawidłowo udzielać zamówień na dostawy lub usługi z zakresu działalności kulturalnej;
• jak właściwie prowadzić gospodarkę finansową instytucji kultury i ubiegać się o środki na działalność kulturalną;
• w jaki sposób właściwie zatrudniać i wynagradzać dyrektora oraz innych pracowników instytucji kultury;
• jak zgodnie z prawem powinny być podejmowane uchwały przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego w zakresie, w jakim wykonują one zadania organizatora instytucji kultury;
• jakie są specyficzne regulacje dotyczące jawności umów zawieranych przez instytucje kultury;
• jakie są w świetle ustawy uprawnienia i obowiązki podmiotów prywatnych prowadzących działalność kulturalną;
• jak prawidłowo wykonywać obowiązki związane z organizowaniem imprez artystycznych i rozrywkowych.

Grupa docelowa: pracownicy administracji samorządowej i rządowej (dyrektorzy instytucji kultury), w dalszej kolejności sędziowie, radcy prawni i adwokaci, menedżerowie instytucji kultury, osoby związane z ochroną zabytków.